Chiếu Tân Châu

Từ rất lâu người dân Tân Châu đã dệt ra những manh chiếu trắng dùng trong sinh hoạt. Chiếu này được dệt từ sợi lát, là loại chiếu có màu trắng hình thức giản đơn, chất lượng trung bình. Chia làm hai loại : chiếu hàng và chiếu đặt. Chiếu hàng được bày bán ở chợ,hay được chở đi bán dạo, chiếu có màu trắng, chất lượng không cao. Chiếu đặt là chiếu được người mua đặt trực tiếp với cơ sở dệt, có in hoa văn và màu sắc đẹp hơn.
Chiếc chiếu đã đi vào văn học và đời sống của người dân Việt ta tự bao giờ, chiếc chiếu là một nhu cầu không thể thiếu trong sinh hoạt thường ngày.
Từ rất lâu người dân Tân Châu đã dệt ra những manh chiếu trắng dùng trong sinh hoạt. Chiếu này được dệt từ sợi lát, là loại chiếu có màu trắng hình thức giản đơn, chất lượng trung bình. Chia làm hai loại : chiếu hàng và chiếu đặt. Chiếu hàng được bày bán ở chợ,hay được chở đi bán dạo, chiếu có màu trắng, chất lượng không cao. Chiếu đặt là chiếu được người mua đặt trực tiếp với cơ sở dệt, có in hoa văn và màu sắc đẹp hơn.
Ngày nay ở Tân Châu có thêm loại chiếu xuất khẩu là mặt hàng cao cấp, hoa văn và màu sắc phong phú .
Theo lời kể của anh Tho, chủ một cơ sở dệt chiếu xuất khẩu ở Tân Châu cho biết: "Trong một dịp đi Tiền Giang thăm người bạn cũng làm nghề dệt chiếu. Tôi thấy cơ sở nảy không dệt chiếu bằng sợi lát như trước đây mà dùng một loại sợi khác. Chiếu dệt ra mịn, dày, đẹp và có độ bền cao hơn nhiều so với sợi lát. Qua tìm hiểu người bạn cho biết đó là sợi Uzu mua từ Campuchia về và dùng để dệt chiếu xuất khẩu". Sau chuyến đi về anh quyết định chuyển sang dệt chiếu xuất khẩu. Anh sang Campuchia tim mua nguyên liệu và học cách dệt. Loại chiếu xuất khẩu này có màu sắc, hoa văn phong phú, cầu kỳ. sắc nét đáp ứng được những đòi hỏi khó khăn của thị trường xuất khẩu hoặc các tầng lớp trung, thượng lưu.
Ngoài việc dùng trong sinh hoạt hằng ngày, chiếu còn được các gia đình ở nông thôn trải trên chiếc giường ở căn chính giữa nhà như một cách trang trí. Nơi đây dùng để tiếp khách, uống trà, rượu và bàn bạc mọi chuyện.
Ngày xưa, khi cưới vợ cho con bà mẹ ngoài việc chuẩn bị sính lễ, phải đặt mua một đôi chiếu đặc biệt để trải giường đêm tân hôn cho con. Phải mua một cặp, không dược mua lẻ, phải bền và đẹp. Ý muốn cầu chúc cho đôi tân hôn sống với nhau đến "răng long đầu bạc". Chiếu hỏng nhanh là "điềm gở" đối với các cụ. Vì thế các cụ thường đặt chiếu ở các cơ sở dệt. Từ chiếu đặt có từ đó.
Những người làm chiếu bận rộn quanh năm từ khâu thu mua nguyên liêu, chuẩn bi, dệt, trang trí... rồi đưa sản phẩm ra thị trường.Trải qua các công đoạn sau:
Mua và chuẩn bị nguyên liệu: cây lát mọc nhiều ở các vùng nước lợ như Vũng Liêm(Vĩnh Long), Lấp Vò(Đồng Tháp) Bến Lức(Long An)... Cây Uzu thì mọc ở các vùng đất trũng trên đất Campuchia tiếp giáp với biên giới Việt Nam. Màu và sợi cotton mua từ thành phố Hồ Chí Minh do Nhật và Trung Quốc sản xuất.
Nhuộm màu:Tùy màu mà có cách pha chế khác nhau, chiếu thường chỉ có màu trắng và đỏ cánh sen. Chiếu xuất khẩu nhiều màu hơn, ngoài màu trắng ngà, màu của sợi uzu còn có màu xanh lá, đỏ cánh sen, xanh dương vàng và đen. Thỉnh thoảng có màu nâu. Khi sợi được nhuộm xong người ta mang sợi ra phơi bên vệ đường. Dưới ánh nắng mặt trời, những bó uzu đầy màu sắc hình quạt xòe ra trông rất đẹp mắt, không cần hỏi người ta cũng biết ở đây có cơ sở dệt chiếu xuất khẩu.
Trước khi mang đi dệt, sợi được nhúng nước lại cho dẻo, quấn trong tấm nylon giữ ẩm, thợ dệt cầm cây chùi có mắc sợi trên đầu cho vào khung, người thợ phụ cầm go dập cho các sợi sát vào nhau. Màu sắc và hoa văn trên mặt chiếu tùy thuộc vào thợ cầm chùi (thợ chính) quyết định.Ví dụ bông ca rô xanh đỏ mỗi tép có 6 sợi xanh, 3 sợi đỏ xen kẻ nhau. Chấm mè đỏ : 3 sợi đỏ, 2 sợi trắng đan xen nhau... Khâu dệt chiếu người ta không dấu nghề, người đi trước dạy người đi sau. Sau một tuần là có thể dệt được, sau một năm có thể thành thợ giỏi. Làm chiếu xuất khẩu bí quyết là ở khâu nhuộm và xông nên luôn được giữ kín. Khâu này chỉ dùng người nhà chứ không thuê thợ vì sợ lộ bí quyết ra ngoài.
Xông chiếu :Chiếu dệt xong cắt bìa, mang đi xông suốt một đêm ( đốt lưu huỳnh trong lò rồi xếp chiếu theo chiều đứng) cho chiếu trắng. Sau đó hong khô chiếu lại lần nữa.
Làm sạch chiếu : dùng miếng dừa khô đánh trên mặt cho sạch, sau đó đánh bóng lại.
May bìa : may vòng quanh chiếc chiếu, với chiếu khổ lớn thì may từng mảnh nhỏ xong đính lại cho dễ xếp ( với chiếu xuất khẩu ).
Thêu chiếu : những hình như cây mai, cây trúc, chim... tùy theo sự sáng tạo của người thợ thêu.
Ngày nay, chiếu không chỉ dung trong sinh hoạt ngủ nghĩ mà còn dùng để tạo ra nhiều sản phẩm khác như túi xách, cặp học sinh, giày dép, khay đựng trái cây, bìa lịch, nón... rất đa dạng và phong phú về chủng loại, mẫu mã, màu sắc. Tất cả các sản phẩm này có thể tìm thấy ở cơ sở dệt chiếu TÂN CHÂU LONG,thị xã Tân Châu, tỉnh An Giang.