Lía Tân Châu - Đặc sản trứ danh quê hương xứ lụa

   Theo giải thích, lía là tên gọi khác của con hến. Còn theo dân bản địa, đây là 2 loại khác nhau. Con lía thuộc họ với hến, nhưng vỏ mỏng hơn. Lía được cào trên sông, các con kênh, trước đây chỉ ăn theo mùa, giờ đã được bán quanh năm, trở thành món ăn vặt quen thuộc. Theo kinh nghiệm của số đông thực khách rành rẽ về lía thì thị xã Tân Châu - xứ lụa nổi tiếng một thời là nơi có các món lía ngon nhất. Đối với những ai đã từng sinh ra ở xứ lụa Tân Châu chắc chắn cũng đều biết đến một loại hải sản có hình dạng giống hệt với hến. Lía Tân Châu dần trở thành món ăn tuổi thơ của hầu hết những đứa trẻ sinh sống ở đây. Bất kỳ ai đặt chân đến xứ lụa Tân Châu cũng đều có thể dễ dàng tìm thấy món ăn này một cách dễ dàng.

   Đây là loài thủy sản thường sống ở các vùng nước lợ cửa sông. Đặc biệt, vào những mùa nước lên, đầu nguồn lũ Tân Châu, lía xuất hiện nhiều. Vào những tháng mùa nước nổi từ thượng nguồn đổ về Tân Châu, bà con nơi đây không khỏi vui sướng vì lại được đi bắt những con lía nhỏ nhắn tươi ngon nhất. Kích thước của Lía chỉ lớn hơn đầu ngón tay người trưởng thành một chút. Con lía hầu hết được mọi người gạn từ dưới sông mang lên sau đó ngâm vài giờ để cho ra hết đất. Không những thế, khi chế biến những con lía cần phải được rửa thật kỹ với nước mới được. Đây là quy trình cơ bản bắt buộc phải thực hiện nếu mọi người muốn ăn lía.

   Dạo quanh khu vực nội ô thị xã chúng ta không khó để tìm các quán bán loài hải sản sông nước này, nhiều nhất tập trung ở khóm Long Thạnh D, phường Long Thạnh. Theo các chủ quán bán lía ở đây, chia sẻ: Lía có thể chế biến thành vài món ngon hấp dẫn, như: xào tỏi, luộc xả, phơi nắng… Trong đó, đối với người dân địa phương, đa phần mọi người đến đây đều thích ăn lía xào tỏi. Vốn dĩ món ăn này được thực khách thập phương yêu thích hơn là bởi hương vị đặc trưng, đậm đà của nó. Lía Tân Châu là đặc sản xuất phát từ đồng bào dân tộc Chăm. Tuy nhiên, cách chế biến của người dân xứ lụa Tân Châu lại khiến mọi người cảm giác gần gũi với hương vị miền Tây sông nước hơn. Đặc biệt, món lía xào tỏi để lại ấn tượng sâu sắc từ học sinh, người lớn, các cụ ông cụ bà hay thậm chí là thực khách từ phương xa đến. Thường xuyên cùng bạn bè ăn lía em Nguyễn Khánh Duy, ngụ xã Tân An, chia sẻ: “Thường đến đây ăn lía vào mỗi buổi chiều. Lía ở Tân Châu của mình rất là ngon, ngoài việc ăn lía ra thì cũng có trao đổi chuyện học hành, chuyện gia đình hay là tâm sự với bạn bè. Không gian ở đây rất là mát mẻ, con rất thích đến đây để ăn lía xào, nói chung lía xào ở Tân Châu mình rất là ngon”.

   Sau khi rửa sạch lía qua nhiều nước thì được mang ra chế biến. Đối với người đầu bếp, lía có vỏ mỏng nên quá trình chế biến cần thao tác phải nhanh. Do đó, chỉ cần xào lía qua một lần, sau đó nêm với gia vị vừa ăn. Cuối cùng cho tỏi được thái sẵn vào chảo lía rồi đảo 3 đến 4 lần. Sau đó, người chế biến để yên chảo chờ để chín khoảng 5 đến 7 phút. Để món ăn được thơm ngon tròn vị hơn, người nấu thêm vài lá quế để trên đĩa lía. Đặc biệt hơn, để thưởng thức lía xào tỏi một cách hoàn hảo chắc chắn không thể không nhắc đến nước chấm. Nước chấm để ăn với lía xào tỏi phải đặc kẹo một tí. Tất cả các nguyên liệu như đường, me chua, nước mắm phải hòa quyện với nhau một cách vừa phải; đạt đến vị ngọt thanh, chua của me. Tuy nhiên, dù là vị gì cũng phải được nêm vừa phải chứ không được át mùi của nước mắm. 

   Khi lấy từng con lía đưa vào chén nước chấm rồi đưa vào miệng, hương vị đồng quê dân dã cộng hưởng với hương thơm phảng phất của rau quế khiến mọi người càng không thể cưỡng lại.

   Bên cạnh món lía xào tỏi thì Tân Châu còn có món lía phơi nắng dân dã, lạ miệng. Cách phơi lía cũng khá đơn giản, theo cô Nguyễn Thị Thu, ngụ xã Tân An, gắn bó với nghề cào lía hơn 30 năm, không chỉ cô bán lía tươi mà còn phơi lía để bán, cô Thu, chia sẻ: Sau khi làm sạch lía, rồi đem chúng đi sơ chế cẩn thận bằng cách ngâm nước khoảng 10 đến 12 tiếng. Trước khi đem phơi lía, cô sẽ ướp gia vị muối, ớt, bột ngọt. Tất cả hương liệu sẽ để ngâm với lía trong vài giờ đồng hồ. Cô cho biết, bí quyết để chế biến lía phơi nắng chuẩn hương vị đó là ướp hai giờ phơi nắng ba tiếng. Sau khi lía đã được phơi nắng vừa đủ, mọi người sẽ trùm một lớp ni-lông lên đó. Việc làm này một phần để giữ hơi nóng lại vừa có thể giữ được nước trong con lía. “Vớt lía vô rổ để thiệt là ráo, rồi mình ướp đường, bột ngọt vô ngâm khoảng 10 phút, rồi muối mặn mặn, ngọt ngọt ngon lắm. Mình phơi bằng cái mâm tròn, mâm mình để ngoài nắng trước cho nóng, rồi lía mình đem ra sau, nếu nắng tốt thì tầm hơn 2 tiếng là lía chín. Cô bán 10.000đ/lon, bán cho khách đi đường, một ngày cũng thu nhập vài trăm ngàn”- Cô Thu, chia sẻ.

   Để ăn với hương vị của lía phơi đậm đà hơn khi ăn, thì nên ăn lía cùng nước mắm me. Lía Tân Châu được bày bán ở khắp nơi, nhất là các xã vùng biên đến phường trung tâm thị xã. Món ăn này cỏ đủ vị mặn, ngọt, giá cả lại tương đối phải chăng nên mọi người rất yêu thích, nhất là các em học sinh.

   Lía Tân Châu không chỉ là một món ăn ngon mà còn là một phần của văn hóa ẩm thực và ký ức tuổi thơ của người dân Xứ lụa. Mỗi lần thưởng thức lía Tân Châu, bạn sẽ cảm nhận được sự tinh túy của thiên nhiên và bàn tay khéo léo của người dân Tân Châu. Nếu có dịp đến quê hương xứ lụa bạn hãy trải nghiệm món lía Tân Châu, để thêm yêu vùng đất đầu nguồn sông Tiền tươi đẹp và mến khách này nhé./.

Bài, ảnh Thúy Hằng