Hầu hết, những bộ quần áo may từ tơ lụa Tân Châu chỉ được mặc và trưng diện trong những dịp lễ, tết. So với tơ lụa Tân Châu (lãnh Mỹ A) thì dòng vải lụa Thái Lan, vải xá xị Xiêm thời đó cũng không thể sánh bằng được.
Làng tơ lụa Tân Châu thuộc thị xã Tân Châu, tỉnh An Giang, nằm ở phía Tây Bắc của tỉnh An Giang. Tại thị xã Tân Châu thì có nhiều làng nghề truyền thống như: làng nghề dệt chiếu Tân Châu, làng nghề dệt thổ cẩm Châu Phong, làng nghề dệt tơ lụa Tân Châu……
Đặc biệt, nổi tiếng nhất vẫn là làng nghề truyền thống tơ lụa Tân Châu. Và khi nhắc đến Tân Châu, thì người dân nơi đây thường gọi với một cái tên khá trìu mến là “Xứ lụa Tân Châu” và với câu thơ khá là dễ thương:
“Trai nào thanh bằng trai sông Cửu
Gái nào thảo bằng gái Tân Châu
Tháng ngày dệt lụa trồng dâu
Thờ cha, nuôi mẹ quản đâu nhọc nhằn”
Cũng nhờ có nghề này mà cuộc sống của người dân nơi đây đã trở nên khấm khá hơn. Sản phẩm tơ lụa Tân Châu lúc bấy giờ đã được vươn xa, không chỉ tiêu thụ khắp miền Nam mà còn được xuất khẩu sang Campuchia và Lào.
Ngày nay, về Tân Châu, ngoài được chiêm ngưỡng những mảnh lụa nõn nà, mềm mại với nhiều sắc màu đẹp mắt như: màu hồng, màu xanh, màu tím… Thì bạn nhớ phải tìm hiểu và trải nghiệm với quy trình sản xuất tơ lụa nơi đây nhé.
Để tạo ra được chất vải mềm bóng, mượt mà, thướt tha thì tơ lụa Tân Châu cũng phải làm theo khá nhiều công đoạn, với sự tỉ mỉ cẩn thận nghiêm ngặt của người làm nghề: từ chuẩn bị nguyên vật liêu, quy trình sản xuất, nhuộm lụa…
Công đoạn đầu tiên để sản xuất ra sản phẩm tơ lụa Tân Châu thì không thể thiếu nguyên vật liệu sản xuất đó chính là tơ tằm và trái mặc nưa.
Trước đây, lụa Tân Châu nổi tiếng với những khu vườn trồng dâu, nuôi tằm trải dài trên những cánh đồng. Thế nên, khi sản xuất tơ lụa thì người dân hay sử dụng vật liệu tại quê trồng được.
Nhưng trong những năm trở lại đây, việc trồng dâu nuôi tằm đã không còn thay thế cho việc trồng các loại cây khác. Thế nên, nguyên liệu tơ tằm lại phải được nhập từ Bảo Lộc – Lâm Đồng.
Nguyên liệu thứ hai đó chính là trái mặc nưa. Đây chính là dòng nguyên liệu vô cùng quan trọng trong quy trình sản xuất tơ lụa Tân Châu. Cây mặc nưa là dòng cây gỗ có màu đen, lá mỏng, trái trùm cho quả tròn trĩnh giống như quả nhãn. Quả mặc nưa sau khi được thu hoạch thì sẽ được người dân phân loại lớn nhỏ khác nhau. Để lấy được dung dịch từ quả mặc nưa, người Tân Châu sẽ phải đem giã nát chúng ra bằng cối đá hoặc cho vào nghiền máy rồi hòa đều với nước sẽ cho ra dung dịch với màu vàng sánh đẹp óng ánh. Cái hay của dung dịch này khi tiếp xúc với không khí và nhiệt độ thì từ màu vàng sánh chúng sẽ chuyển sang màu đen tuyền óng ả để nhuộm vải.
Quá trình sản xuất tơ lụa Tân Châu cũng khá là gian nan, vất vả. Bởi công đoạn dệt lên 1 cây tơ lụa Tân Châu đòi hỏi mất nhiều thời gian, công sức và nhiều công đoạn khác nhau. Để cho ra sản phẩm tơ lụa Tân Châu chất lượng thì việc chọn tơ khá là quan trọng. Lúc này, người thợ phải chọn loại tơ tằm cực chất nghĩa là chọn tơ phải đẹp, đều sợi và tiến quay móc củi, sau đó mới cho lên khung dệt. Khi đã dệt xong, lúc này người thợ bắt đầu làm công đoạn phẩm màu.
Đến công đoạn nhuộm màu, đây là công đoạn được xem là quan trong nhất và kỳ công nhất quyết định sản phẩm tơ lụa có đẹp hay không? Lúc này, người thợ nhuộm sẽ phải nhúng những tấm lụa dài vào nước mặc nưa khi đã được xay nhuyễn khoảng 100 lần sao cho từng sợ tơ lụa được thấm đều. Mỗi lần nhúng lụa thì người thợ lại phải dùng tay vắt kỹ nước rồi mới đem đi phơi khô.
Sau khi nhuộm và vắt sạch nước thì lúc này người thợ sẽ đem đi phơi nắng trong vòng 4 nắng/ngày. Việc phơi lụa cũng phụ thuộc vào điều kiện thời tiết. Nếu phơi lụa lúc mưa hay lúc nắng yếu thì lụa sẽ kém chất lượng. Sản phẩm tơ lụa Tân Châu tốt hay không ngoài phụ thuộc vào công đoạn nhuộm thì còn phụ thuộc vào thời gian phơi là 40 – 45 ngày. Từ đó, sản phẩm tơ lụa sẽ tiếp tục cuộc hành trình mới để trở thành trang phục thời trang cao cấp dưới sự sáng tạo tài hoa của nhà thiết kế thời trang.
Với lịch sử lâu đời truyền thồng thống, làng nghề tơ lụa Tân Châu, Lãnh Mỹ A đã tạo thành thương hiệu nổi tiếng được nhiều người biết đến sánh ngang tầm với làng lụa Vạn Phúc – Hà Nội. Sản phẩm lụa Tân Châu đều được tạo từ những dòng nguyên liệu tự nhiên mà không làng nghề nào có được. Thế nên, sản phẩm tơ lụa Tân Châu sản xuất đến đâu thì tiêu thụ hết đến đó và hiếm khi bị tồn đọng lại.
Bên cạnh những thuận lợi, hiện tại làng nghề truyền thống Tân Châu cũng gặp phải những khó khăn từ màu sắc, giá cả cho đến nguồn nhân lực. Mẫu mã của lụa Tân Châu không được cải biến nhiều và không tạo được sự độc lạ trên thị trường khi mà nguồn vải nhập khẩu từ Thái Lan, Trung Quốc khá nhiều. Vì vậy, có thời gian, dòng sản phẩm lụa Lãnh Mỹ A đã bị mai một.
Trải qua những năm tháng thăng trầm, làng nghề truyền thống tơ lụa Tân Châu lại được khôi phục dậy. Từ năm 2003, anh Nguyễn Hữu Trí, con ruột của nghệ nhân Tám Lăng luôn trăn trở về hướng đi của Lãnh Mỹ A nên đã tìm hiểu bí quyết nhuộm màu và biến màu đen truyền thống trở thành lụa mang đủ sắc màu. Và nhà tạo mẫu Võ Việt Chung lại lựa chọn dòng sản phẩm tơ lụa Lãnh Mỹ A làm chất liệu chính cho đề tài tốt nghiệp của mình tại Ý. Sự mềm mại, cộng hưởng hoa văn họa tiết đẹp mắt, mới lạ đã biến tơ lụa Tân Châu có sức sống mới và đưa đến nhiều ý tưởng sáng tạo đáng ngạc nhiên. Chính nhờ những dòng thiết kế từ chất liệu tơ lụa Tân Châu đã giúp anh quảng bá được hình ảnh trong dịp “Liên Hoan Du Lịch Đồng Bằng Sông Cửu Long tại An Giang”. Từ đây, vải lụa Tân Châu đã theo chân nhà tạo mẫu trẻ xuất hiện tại những tuần lễ thời trang quốc tế ở Đức, Malaysia.
Tơ lụa Tân Châu ngày nay đang trên đường chuyển mình và được cải tiến rất nhiều để phục vụ được thị hiếu chung của người tiêu dùng. Những dòng sản phẩm đẹp, bền của Lãnh Mỹ A chính là quá trình học hỏi, không ngừng nghỉ của các thế hệ nơi đây. Đổi mới công nghệ cộng kết hợp với việc tìm những ý tưởng mới, cải tiến mẫu mã đa dạng, phong phú sẽ giúp sản phẩm lụa Tân Châu có được chỗ đứng vững chắc trên thị trường hiện nay.
TÂN CHÂU ĐẶC TRƯNG NHỮNG LÀNG NGHỀ
19/03/2021
PHÒNG BAN CHUYÊN MÔN
UBND 14 XÃ, PHƯỜNG
ĐƠN VỊ KHÁC